Aslı Erdoğan 136 Günün Hikayesini anlattı

Herkesin bildiği bir yazar değil.
Ama bildiğiniz herkesten daha iyi yazar.
Hemen hemen herkesten.
Kitapları, ‘Çağdaş klasik’ olarak nitelendirilen yapıtlar. Ve Le Monde, Frankfurter Allgemeine, die Welt gibi dünya çapındaki gazete ve dergilerde kitapları üzerine yüzden fazla makale ve çalışma yayınlandı.
Öyle böyle değil yani.
Harbi yazar.
Onu Kafka ve James Joyce ile kıyaslayanlar bile oldu.
Aslı Erdoğan o.
Biraz ürkek, biraz yabani, çok içe dönük, gerçek bir sanatçı. Ve bütün sanatçılar gibi delilik ve dahilik arasında gidip gelen biri.
Ama kimseye zarar verebilecek biri değil.
Hele terör örgütü yöneticiliği filan hak getire.
Hayatı boyunca şiddete karşı olmuş birinden söz ediyoruz.
Hayat boyu yalnızlığı tercih etmiş birinde söz ediyoruz.
Hep yazıp çizmiş bir kadın.
3500 kitap ve 10 bin kağıt arasında yaşayan biri.
Bir kere, kişiliği örgüte uygun değil.
Ruhunun yaralı bir tarafı da var, bir sürü travma yaşamış.
Ama bu kadın aynı zamanda ultra zeki bir kadın.
Robert Koleji‘nde okuyor, sonra ver elini Boğaziçi hem bilgisayar mühendisliği hem fizik.
Böyle zehir gibi bir kadın.
CERN’de iki yıl alışıyor.
Tanrı parçacığını üzerine tez hazırlıyor.
Ama kendisini en iyi yazarak ifade ediyor.
Aslı Erdoğan bir yazar, bir mühendis ve çok çok güzel dans eden biri. Bale, modern dans, tango, salsa, klasik müzik aşığı.
O, bu dünyaya ait değil.
İşte bu kadını, PKK yöneticisi olarak tutukladılar.
Neden?
Özgür Gündem‘in danışmanı olduğu için, orada yazılar yazdığı için.
İçeride geçirdiği 136 gün bakın nasıl anlattı…

Fotoğraflar: Emre Yunusoğlu

Aramıza hoş geldin. Nasıl hissediyorsun kendini?
– Sudan çıkmış balık gibi! Girmenin şoku ayrı, çıkmanın ayrı. Hiç beklemiyordum çıkmayı. Bir günde seni alıyorlar, bildiğin tanıdığın yaşamdan koparıyorlar, sonra yine, “Hadi hayata dön!” diye tekmeyi basıyorlar. Koğuş kapısı açılıyor, sen dışarıda kalıyorsun, sonra ‘şak’ diye üzerine kapanıyor. Böyle oldu yani. Ama ben, ruhen yüzde 70 hâlâ içerideyim.

Ne özlüyor insan içeride en çok?
– Ah her şeyi. Ağacı mesela. “Bir ağaç görebilsem” diyorsun. Avluda gözlerim filan yaşarıyordu. Bir dakika bile duramayacağın bir mekânda, çirkin, renksiz bir betonun içinde 4 buçuk ay kalıyorsun. Sonra çıkıyorsun, birdenbire, bir tane değil, binlerce ağaç görüyorsun.

Ve fazla mı geliyor? Kalabalık mı geliyor?
– Evet. İçeride 20 kişi, aylarca birliktesin, birbirinin yüzündeki en ufak kıpırtıyı bile hissedecek bir alanda, o kadar yakındık. Şimdi binlerce milyonlarca kişiyle birlikteyim, ama bir o kadar uzağım. Telefonlar, akan bilgi, karmaşa, kaos, enformasyon… Fazla geldi. Bir körün gözlerinin açılması gibi. O haldeyim şimdi. Alışmaya çalışıyorum. Denize bile, ilk bakışta değil de, üçüncü, dördüncü bakışta, “Deniz!” diyebildim. Ben, bir de yavaş hazmeden biriyim. Gazeteci ruhu yok bende.

Peki tahliye edilmeyi bekliyor muydun?
– Hayır hiç.

Tahliye kararını duyduğunda aklından geçenler…
– İnanmak istemedim. Daha önce bir tahliye sevinci yaşadığım ve sonrasında büyük bir hayal kırıklığı hissettiğim için, “Kanma bunlara!” dedim. Başkalarını tahliye ederler, seni etmezler. Ama hâkim, gerçekten de “Tahliye!” dedi. Topluluk önünde kendimi tutmam lazımdı, tuttum. Ama sonra jandarmaların arasına çöküp, hıçkıra hıçkıra ağladım.

Şimdi de ağlıyor musun evde yalnızken?
– Ağlıyorum. Koğuş arkadaşlarıma ağlıyorum. Onların hikâyelerine ağlıyorum. Kendime ağlıyorum. Ülkeme ağlıyorum. Ağlıyorum yani.

Tahliye edilince, cezaevine eşyalarını toplamaya gittin değil mi?
– Evet.

Koğuş arkadaşlarınla vedalaşabildin mi?
– İşte o tam istediğim gibi olamadı! Her şey çok hızlı gelişti. Alıştığın bir yerden, bir mekândan, bir evden taşınırken bile vedalaşırsın. Bir ritüelin vardır kendince, bir durursun, anılarını paketlersin. Ama benim 4 buçuk ay kaldığım yerden toparlanmak ve birlikte yaşadığım insanlarla vedalaşmak için sadece yarım saatim vardı. Gardiyanlar sürekli “Hadi hadi!” diyordu. Adam gibi vedalaşamadım.

Sana nasıl hitap ediyordu koğuş arkadaşların?
– Aslı diyen de vardı ama çoğu “Aslı Hoca” diyordu. Belki saygı, yaşça büyüğüm onlardan, belki de mesafe, kim bilir…

Kaçtı koğuşun yaş ortalaması?
– 31. Çoğu 20’lerindeydi, sadece iki kişi 40’larındaydı.

“Hiç çıkmayacağım buradan” diye düşündüğün oldu mu?
– Olmaz mı? O his herkese geliyor. Bana da geldi. İntiharlar da, en çok ilk haftalarda olurmuş cezaevinde. Neredeyse emindim hiç çıkamayacağımdan. İstediğim şey de neydi biliyor musun? Bir falcı. “Şu şu tarihte çıkacaksın” dese inanacaktım ama öyle bir falcı da imkânsızdı.

YILDIZ HARİTAMDA ÇIKTI 

Astrolojiyle ilgilenen birileri de yok muydu, yıldız haritana filan baksalardı…
– Yıldız haritam felaket! Kâbus!

Nereden biliyorsun?
– Çünkü yıldız haritamı ben kendi çıkardım. Hiç inanmazdım astroloji gibi şeylere. Bir gün elime bir kitap geçti. Yıldız haritamı çıkardım ne de olsa fizikçilik de var.

Eeee?
– E’si yıldız haritamda cezaevine gireceğim yazıyordu.

Hadi canım…
– Gerçekten öyle. Yıldızlarım mükemmel bir şekilde dağılmış ama bir yıldız haritasında olabilecek en korkunç çelişki de vardı haritamda. Plüton, yani ölüm yıldızı, ölümün evindeydi. Susan Miller’a yazdım, “Ölüm, ölümün evinde. Bunu nasıl yorumlarsınız?” Kadın sağ olsun cevap yazdı. “Bütün sevdiklerinizi kaybedeceğiniz anlamına geliyor, cezaevi, intihar, travma üstüne travma” diye yorumladı. Hatta, “God bless you” (Tanrı sizi korusun) diye bitirmiş mektubu. O kadar acıklı yani.

Ay çok fena…
– Evet, o da yetmemiş gibi, yıldız haritamda Plütonum, Güneş’le, yani yaşam gezegenimle, 180 derece ters açı yapıyor. Bunu da sordum. Bu, bir yıldız haritasında olabilecek en sert açılardan biriymiş. Hayatla ölüm, 180 derece birbiriyle zıt. Bu çelişki de kimde varmış biliyor musun?

Kimde?
– Nietzsche’de varmış! Yorumu: “Ya intihar ya delilik.” Hiçbir insan, ölümle hayatın bu kadar birbiriyle savaştığı bir kişiliği bu kadar uzun süre taşıyamazmış.

Kim bilir belki ‘deha’ olarak da yorumlanabilir…
– Erkeklerde ‘deha’ olarak yorumlanabiliyor, ama kadınlarda ‘delilik’ diye genelde! Diyeceğim, cezaevi de vardı yıldız haritamda ve gerçek oldu. Ben astroloji meraklısı filan değilim. Şaşırttı beni astroloji. Ama artık inanıyorum. Bir yorum sanatı. Hayata ilişkin metaforlar sunuyor bize. Hayata sorular sormayı öğreniyorsun.

“Her an tekrar alabilirler” hissi var mı?
– Ne yazık ki evet! İster istemez bir korku oluyor. Şimdi annemin evinde kalıyorum. Kapı çalıyor, “Polis mi?” diye fırlıyorum. Travmayı daha atlatamamışım yani. Mahkemede hüzünlendiler halime. Kalın yün hırkamdan ayrılamıyordum. “Yeniden tutuklanırsam, yün hırkam olsun üzerimde bari” diye. Cezaevinin içi 10 dereceydi, yani çok soğuktu, lahana gibi giyiniyorduk, çorap üstüne çorap ama yine de bana mısın demiyordu…

Nasıl bir hayat kurdun kendine içeride? Kimlerle kalıyordun?
– Eskiden ‘siyasi suçlular’ denirdi ya, şimdi gerçi bu terimi bile esirgiyorlar bizden, ‘terör suçlusu’ diyorlar, işte onlarla kalıyordum. Bence buradan başlıyor devletin bakışı. Ben, adli suçluları da merak ediyordum bir yazar olarak, çok hikâye vardır onlarda diye ama sonra adli koğuşu görünce, dedim ki, “Orada sağ kalamazmışım!” Çok kavga, gürültü, patırdı vardı…

Siyasi koğuşun farkı ne?
– Bir komün hayat var. Ben tam dahil olmadım gerçi. Çünkü çocukluğumdan beri tek başıma yaşamaya alışmış biriyim. Komün hayatının getirdiği bir disiplin vardı. Belli sessizlik saatleri vardı, eğitim saatleri vardı. Ben katılmıyordum eğitimlerine ama sessizlik iyi bir şey.

Nasıl geçiyordu hayat?
-Her gün, birbirinin tekrarıydı. Komünal bir düzen olduğu için, her gün sırayla biri nöbetçi oluyordu. Beni nöbetçi yapmadılar, hem komünün parçası olmadığım için hem de yaşa saygı galiba. Nöbetçi 7’de kalkıyor, kahvaltıyı hazırlıyor, çayı yapıyor, ekmek gelirse ekmeği alıyor. 20 kişiye kahvaltı hazırlamak tabii vakit alıyor. Saat 8’de, “Arkadaşlar çay hazır!” diye bağırıyor. Aynı zamanda cezaevinde, “Bayanlar, sayım başlamıştır!” komutu anons edilyor. Tekrar tekrar aynı laf kulağında patlıyor: “Bayanlar sayım başlamıştır!” Koğuş iki katlıydı, kahvaltıya iniyoruz, tir tir titriyorsun bu arada, buz gibi çünkü. Suratlar asık. “Günaydın” diyecek hali yok kimsenin. Kahvaltı zamanı gardiyanlar geliyor çat kapı. Sonra günün diğer rutinleri. Bütün gün televizyon açık oluyor. Dışarıyı çok iyi izliyor mahkûmlar. Haberler hiç kaçmaz mesela. 9 buçukta sessizlik saati… Herkes çalışmalarına gidiyor. Kurslar oluyor kendi aralarında. 11’de bir mola, 12’de yemek…

Sen peki yazıp çizebildin mi?
– Pek değil. İç dünyam bana ait değil gibiydi. Okuyordum bazen. Bazen de bale yapıyordum. Ama avluda bale yapayım derken az kalsın zatürre oluyordum. Çok üşüttüm. İçeride hastalanmak büyük sorun.

Dışarıya çıkar çıkmaz yapmak istediğin şey neydi?
– Pek çok şey var. Ama kendime bir söz verdim, önce onu tutacağım. Acilen bir dövmeci bulacağım. Hani Yahudi mahkumların kollarının sol üst tarafına numaralarını damgalarlardı ya, benim tutuklanmam da o kadar keyfi ki, kendimi bir toplama kampı mahkumu gibi hissettim, gidip koluma, tutuklandığım tarihi 16.08.2016’yı yazdıracağım. Belki bir de “Görüldü” diye yazdırırım. Neyi özlediğime gelince, biri deniz. Denizin sesini, hissini özledim. Çünkü yazın tam “Yüzmeye gideyim” derken tutuklandım. Bir kafeye gidip kahve içmeyi de çok özlemiştim. Sonra klasik müziği. Cezaevinde müzik yok.

Neden?
– Öyle işte. 2000’den beri cezaevlerinde pek çok değişmiş. Eskiden teyp vardı cezaevlerinde. Şimdi teyp yok, CD yok, yemek pişirmek bile yasak. Sen ne diyorsun, OHAL diye minderimiz bile yoktu. Minderleri bile basıp, gardiyanlar topluyorlardı!

İyi de neden?
– Kış günü plastik sandalyelerde otur diye! Yarım saat otur, karın ağrısından ölüyorsun. Ortak alanda sadece sandalye ve beyaz masalar var. Ben bütün gün de yataktan çıkmayabilirdim ama tecrübeli mahkûmlar uyardı, “Sakın yapma. Hareket et. Kalk spor yap. Temizliğe katıl. Yoksa depresyona girdin mi çıkamazsın! Kedi gibi büzülür kalırsın. Kasların erimeye başlar. Soluğun kesilmeye başlar yürürken. Hareketsizlik kötü etkiler” dediler. Zaten yatağın da sıcak değil ki. Son haftalarda hava çok soğuduğu için, çamaşır suyu şişelerine kaynar su koyup, onları yatağa alıyordum.

Ben şaşalların içine sıcak su konulduğunu duymuştum.
– Kızlar onu yapıyordu. Ben, iki litrelik domestosların içine koymayı tercih ediyordum. Plastiği daha kalın. Ama ne yaparsan yap, 2-3 kullanımda akıtmaya başlıyor kapaktan. Mahkemeden iki gece önce yine yattım kaynar sularımla, Allah’tan patlamamış ama damla damla akmış. Ve ben hissetmemişim. Sabah uyandım, titriyorum. Çünkü bütün su yatağa akmış, yatak, yorgan hepsi çekmiş suyu.

Felaket!
– Evet. Dişlerim birbirine vuruyordu. Moralim de bozuldu. Ama işte koğuşun kadınları arasında müthiş bir dayanışma var. Hemen biri fark etti, “Aslı Hoca, ne oldu? Suratın beş karış” dedi. Durumu anlattım, “Yatak sırılsıklam, nasıl kuruyacak bilmiyorum!” dedim. “Amaan, o da sorun mu!” dediler. Biri, yatağı sırtladı, dışarı attı. Diğeri, yorganı dışarı çıkardı. Öbürü, çarşafları kuruttu. Sonra işi gırgıra vurdular, “Mahkeme heyecanından altına kaçırdın değil mi Aslı Hoca?” filan. Ben de gevşedim, gülmeye başladım. Tarifi olmayan bir dostluk ve dayanışma var içeride…

Ne güzel! Bana sanki her yeri, kendine benzetebilirsin gibi geliyor. İçeride de bu olabiliyor mu?
– Bak işte o olmuyor! Cezaevinde kendi dünyanı yaratamıyorsun. Çünkü mekân senin değil, zaman senin değil. Bütün sistem de, sana, bunu belli etmek üzere kurulmuş. Bir şey yazmaya başladın değil mi, çat kapı giriyorlar, hadii asker araması. Paldır küldür 30 tane gardiyan dalıyor içeri. Bir şey yaratacak ruhu, enerjiyi zor buluyorsun. Her şeyi onların istediği saatte yapman gerekiyor. Sistem böyle kurulmuş. Hiçbir şekilde orası senin değil. Zaman da senin değil. Öyle içeride roman yazmak filan da mümkün değil. En azından benim için değildi.

Peki ne kadar kitap okuyabildin?
– OHAL’le birlikte yeni bir kural koymuşlar. Mahkum başına 15 kitap. Daha fazlasını tutamıyorsun. Allah’tan bizim siyasi kızların toplu bir kütüphanesi vardı. Kitap bulabiliyordum.

Toplam kaç gün kaldın?
– 136.

Bu geçen süreyi, hangi sıfatlarla tanımlarsın?
– Ooo çok zor o. Koyu gri. Koyu gri bir karanlık. Beton, ruhsuz bir avlu düşün. Minicik bir çıkışı var gökyüzüne. Ses içeri gelmiyor. Senin sesin de dışına gitmiyor. O betonların dışında ne var göremiyorsun. Felaket.

TÜRKİYE ENDİŞE VERİCİ BİR YERE GİDİYOR

Ben içerideyken, 150’ye yakın benim durumumda tutuklanmış gazeteci ve yazar vardı. Gittikçe sayı artmaya başladı. Ama sayının artması insanı rahatlatmıyor. Ben trajedi büyüdükçe, bir avuntu bulamıyorum. Belki çocukken, “Benim durumumda çok kişi var!” düşüncesi beni biraz avutuyordu, artık etmiyor. Tam tersine, daha da kötü geliyor. Türkiye çok endişe verici bir yere gidiyor. İçerideyken de bundan muaf değilsin…

İP SARKITMAYI ÖĞRENDİM

Peki koğuşa, başta hemen uyum sağlayabildin mi?
-Hayır.

Yabancı, eğreti, misafir gibi mi kaldın?
– Evet. Çünkü hayatta hep öyleydim. Nereye gitsem hep bir eğreti yanım var. Bir panele girdiğimde de, “Aslında ben buraya ait değilim!” izlenimi uyandırırım. Orada da başta öyleydi.

Ama siyasi mahkûmlar kucaklayıcıydı, öyle mi?
– Çoook. İnanılmaz destek oldular. Özellikle de ilk beş gün hücrede kaldığım zamanda. Yeni gelenler hücreye konur ilk gün. Ama beni biraz uzun tuttular, 5 gün kaldım. 4-5 metrekare küçücük bir odada. Çok pisti, temizleyecek bir şey de vermediler, hadi onu geçtim, susuz kaldım. İki gün de su vermediler.

Neden?
– Hiçbir fikrim yok. Soruşturma açılmasını filan talep ettim, su vermediklerini filan reddettiler ama pekala biliyorlar vermediklerini, kamera kayıtları var. “Musluktan içseydin!” dediler, sarı su akıyordu, sarılık filan olurdum. Odada idrar vardı. Leş gibi kokuyordu. O 5 gün içinde, yemeği de bazen veriyorlardı. Ama susuzluk en fenasıydı. Çay yok, sigara yok…

Ne yaptın peki? Ne kadar kadar kilo kaybettin?
– İlk 8 günde herhalde 5 kilo. İşte o dönem ip sarkıtmayı öğrendim.

Nasıl yani?
– Ben yukarıdan ip sarkıtıyordum, hücremden aşağı, alt kattaki mahpus, o ipe su bağlıyordu. Hatta, kaynar su ve çay yolluyordu bana yukarı. Yemek da yolladılar, sigara da, radyo da. Okuyacak bir şeyler de…

İpi nereden buldun?
– Onlar yukarı attılar, ben de tuttum. Ondan sonra yavaş yavaş yavaş yavaş aşağı sarkıtıyorsun, ona bir şeyler bağlıyorlar, sen bu sefer yukarı çekiyorsun. Ama şişedeki çayı, tabii demir parmaklıkların içinden dikkatlice alman gerekiyor. Ben beceremedim kaynar çayla yandım.

Film karesi gibi. Sürreal bu anlattıkların…
– Evet, ilk günler, o sürreal his, çok yoğundu. Sanki yaşadıklarım, benim hayatım değilmiş de, ben cezaevinde geçen bir filmin içine düşmüşüm gibiydi. Rüya bunlar, gerçek değil. Belki de bu duygu, insanı şoktan koruyor. Çünkü bu anlattığım şeyleri yaşarken, tıpkı senin gibi, kendime dışarıda, “Ne güzel film sahnesi olur!” diye bakıyordum, ipi aşağıya öyle indiriyordum.

KÜÇÜK BİR ÇİÇEĞİ YAŞATMAK İÇİN VERİLEN MÜCADELE BENİ ÇOK ETKİLEDİ

İçeride yemek yapılabiliyor sanıyordum…
– Hayır, yasak! Ama tabii mahkûmlar çok yaratıcı. Gelen yemekten, ne bileyim buğday çorbasındaki buğdayı bile ayıklayıp, ayrı bir yemek yapabiliyorlar. Yemeği nerede yapıyorlar? Eski, bozuk bir semaverin içinde. Ocak yok. Gerçekten yaratıcılar, yani ne pastalar yapıldı o koğuşta. O kantinden gelen ya da idarenin verdiği çoko kremlerden ne mozaik pastalar çıktı, ne yöresel yemekler yapıldı gelen bulgurlardan. O günkü nöbetçinin yaratıcılığına kalmış, inan döktürüyorlar. Bak boynumdaki kolyeye, şeftali çekirdeğinden yapılmış bir kolye…

Çok güzelmiş…
– OHAL’den sonra bir sürü şey değişmiş. Avluda benim koğuşumdaki kadın mahkûmlar çiçek yetiştirmişler. Yıllarca uğraşmışlar bunu başarabilmek için. Küçük ağaçları büyütmüşler. OHAL’den sonra çiçek yetiştirmek yasaklanıyor. Paldır küldür bir baskın! Gardiyanlar o yıllarca emek verdikleri çiçekleri söktüler, cezaevinin dış avlusuna atıp, ölüme terk ettiler. Nasıl bir matem havası anlatamam. Ama kızlardan biri, çiçeğini tuvalete sakladı, aklınca kurtardı. Bir sonraki aramada, o da gitti! Sonra içimizden biri, bir tohum buldu bir yerlerden, ama toprak yok. İnanır mısın önce toprak yaptık. Akıl alacak bir şey değil ama yaptık. Toprak yapma süreci de haftalarca sürüyor. Her gün demlenmiş çay içiliyor ya, o çaylar gazeteye seriliyor, güneşte kurutuluyor. Çayın içine yumurta kabuğu kırılıyor ki, azot, toprağı beslesin, o da bitkiyi. Sonra çiçek ekildi. Derken minik minik uç verdi. Biraz da çirkin bir bitkiydi. Ama olsun, gözümüz gibi bakıyorduk. Her aramada, saklanıyordu filan. 20 kadının emeğiyle uç vermişti.

Küçük Prens’in gülü gibi…
– Hakikaten öyleydi! Dışarı çıkarılıyordu güneş alsın diye. Sonra “Yağmur suyu alsın biraz” deniyordu. Sonra “Aman fazla almasın!” deniyordu. Ama o bitkimiz de, yakalandı sonunda! Onu da aldılar elimizden!

Peki neden böyle yapıyorlar?
– Bilmiyorum, bundan zevk alıyorlar. Gardiyanlar, “Bulduk, çiçeeek” diye bağırıyorlardı. “Ne zaman yetiştirdiniz kızlar?” diyorlardı, alaycı bir sadizmle. Bizim çiçeğimiz 4 ay dayandı, sonunda gitti.

Bütün bu anlattıkların çok acayip! Kurguya bile gerek yok, doğrudan roman.
– Koğuşa ilk geldiğim günlerde moralim çok kötüydü, “Ben çok dayanamayacağım, intihar edeceğim!” gibi şeyler söylüyordum. Ve bunu da ilke olarak savunuyordum. Tabii kızlar dehşet içinde kalıyorlardı. “Nasıl yani?” diyorlardı. Akılları almıyordu. Ben de, “Felsefi açıdan bakarsak, bu benim temel hakkım!” diyordum. Uzun uzun tartışmalara girdik böyle. Çıkmamdan birkaç gün önce onlardan özür diledim. Dedim ki, “Ben sizden çok önemli bir şey öğrendim. Sizin, bir çiçek yetiştirmek için 4 ay nasıl uğraştığınızı gördüm. Ve ben intihar derken nasıl bir şımarıklık yaptığımı şimdi çok daha iyi anlıyorum! Sayenizde…”

İçeride olmak sana en çok ne öğretti?
– Küçücük bir çiçeği yaşatmak için aylarca verilen mücadele beni çok etkiledi. Hayata bir başka saygı. O kızlardan çok şey öğrendim, en çok da direnmeyi.

İçeri girenle çıkan aynı Aslı mı?
– Kendimde bunu tespit etmem zor ama sanırım iki ayrı kadın söz konusu. Çok farklı bir Aslı’yım şimdi. Bazı travmalar var ki, onu yaşayanla, yaşamayan sanki sonsuza dek birbirinden ayrılıyor. Yani cezaevine girenler birbirini tanıyorlar bir şekilde. Başka bir bağ kuruluyor aralarında. Girmeyene anlatamıyorsun cezaevinde olmayı. Mahkeme salonunda, içeriden yeni çıkmış daha önce tanıdığım biriyle karşılaştım. Herkes bana sarıldı ama biz iki mahpus başka bir sarıldık.

Hayatına ne kattı bu korkunç deneyim?
– Ben daha kinik bir insandım. “Direnmek, dayanmak, şudur budur” gibi sözcükleri hiç sevmezdim. Tamam yazılarda filan dayanışırsın, direnirsin ama gerçek hayatta böyle şeylere çok mesafeli bakardım. Yalnızlığım, en kutsal şeydi. Birdenbire yaşayabilmek için dayanışmayı, direnmeyi, biri gelip de çiçeğini aldığında hemen ertesi gün yenisini ekebilmeyi, yıkılmamayı öğrendim. Ki ihtiyacım vardı. Ben çabuk pes ederdim. Biraz daha cesur oldum sanki. Elimde olsa bu deneyimi yaşamak istemezdim. Yaşamayı da ben seçmedim. Yapabileceğim tek şey, bunu zarifçe taşımak. Ama itiraf etmem gerekiyor ki, yaşadıklarım derin bir tortu bıraktı bende. 20 kadın tanıdım. Başka hangi koşullarda 20 kadın tanıyıp hayat hikâyelerini dinleyecektim. Özlüyorum onları. Bu kadar özleyeceğimi de tahmin etmiyordum.

Senin kitapların, ‘çağdaş klasik’ olarak nitelendirilen yapıtlar. Le Monde, Frankfurter Allgemeine, die Welt, der Freitag, die Berliner Literatur Kritik gibi gazete ve dergilerde senin yapıtların üzerine yüzden fazla makale ve çalışma yayımlandı. Kafka ve James Joyce ile kıyaslayanlar oldu. “Bana reva gördüğünüz bu mu!” diye bağırasın gelmedi mi?

– Hayır ama bazen kendimi korumak için bazı şeyler söylediğim oldu. Polisin gözaltında tehditkâr bir girişimi oldu. Ama sadece ilk gece. Bir daha da yapmadılar. “Terörle mücadeleyiz biz. Sen de yazarsın ama çok da buna güvenme!” tarzından bir çıkışlara oldu. O zaman zarifçe onlara, “Bakın, ben ünlü bir yazarım!” dedim. Alaylı alaylı baktılar. Ben devam ettim, “Okurlarım arasında Norveç kraliçesi var, Alman Cumhurbaşkanı da!” “Ha öyle mi? Başarılarınızın devamını dileriz!” dediler. “Ama” dedim “İşin bir de öteki boyutu var. Benim boynumda bir protez var. Allah vermesin, bir kaza olursa ya da trajik bir olay yaşanırsa, Alman Cumhurbaşkanı’ndan da, Norveç Kraliçesi’nden de, okurlarımdan da bir tepki olacağını düşünüyorum!” “Siz, bize saygılı davranırsanız biz de size saygılı davranırız” dediler. “Ben hayatım boyunca kimseye saygısız davrandığımı hatırlamıyorum” dedim. Buna verecek cevap bulamadılar. Yani çok sıkışmadıkça böyle bir kimliği ortaya çıkarmıyorum. Sadece karşımdaki beni aşağılamak için çok tepiniyorsa, “Ha bak dur! Bu oyunu ben de biliyorum!” demek için kullanabileceğim bir şey. Yoksa kendimi ne Kafka ne de Joyce sanacak kadar aptalım. Sonuçta ne yazabileceğimi bilmiyorum ama yazdıklarım konusunda az çok oluşmuş bir değerlendirmem de var. Ama evet, daha iyisini yazabilirdim, hala yazabilirim fakat Türkiye’nin üstüme vahşice geldiğini düşünüyorum Sadece benim değil, pek çok insanın üstüne. 2000’li yıllardan beri bu böyle…

5 yaşından 50 yaşına kadar dans ettim. Bale, modern dans, Afrika dansları, tango, Brezilya dansları, samba… Bir ara Zeynep Tanbay’ın topluluğuyla dans ettim. Köleliğin kaldırılışının 100’üncü yıldönümünde Brezilya’daydım. Afrika dansları ekibindeki kesinlikle tek Türk bendim. Sokakta Afrika dansları yapıyordum. Beyazlar da sayıca çok azdı. Ama Afrikalı gibi dans edebildiğim için aldılar…