Bazı hastalıklar var ki, aslında çaresi olmasına rağmen, ihmalimiz yüzünden başımıza gittikçe büyüyen dertler açıyor. Gut, bunlardan biri.
Padişah hastalığı, zengin hastalığı diye biliniyor halk arasında Gut.
Neden mi?
Çünkü fazla protein tüketimi ve kilo, hastalığı tetikleyen etkenlerdenmiş. Et her dönem pahalı olduğu için doğal olarak böyle benzetmeler yapılmış.
Romatoloji ve İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Cemal Bes’le bu hastalığı enine boyuna konuştuk.
.
‘‘Geç Olmasın Gut Olmasın’’ diyerek toplumda neden farkındalığın artması gerektiğini ve hastalık hakkında bilinmeyenleri tek tek anlattı.
.
Geçtiğimiz günlerdeki, Hollywood filmlerinde üç boyutlu görselleştirmeleriyle kendini ispatlayan sanatçı Onur Can Çaylı röportajımı hatırlıyorsunuzdur. Onur da yeteneğini, Gut farkındalığı için konuşturmuş ve ortaya filmlerdeki örnekleri aratmayacak bir canavar çıkmış!
Konu farkındalıksa, bu hastalığı fark edeceğinize eminim bu tasarımla. Sizi Onur Can Çaylı ve Prof. Dr. Cemal Bes’le baş başa bırakıyorum. Unutmayın, geç olmasın, gut olmasın!
GUT İNSANLIĞIN İLK TANIMLADIĞI HASTALIKLARDAN BİRİ
Hocam, sizi tanıyalım…
-Ben Prof. Dr. Cemal Bes. Romatoloji ve İç Hastalıkları Uzmanıyım. Başakşehir Çam ve Sakura Şehir Hastanesi’nde çalışıyorum.
Tıp eğitimi almanızın özel bir sebebi var mı?
-İnsanların dertlerine derman olmak.
Yani bir nevi “Kahraman olmak.”
Çocukken hangimiz kahraman olmak istemedik ki?
Gut hem çok bilinen hem de bilinmezlerle dolu bir hastalık. Önce Gut nedir bize bir anlatır mısınız?
-Gut, insanlığın ilk tanımladığı hastalıklardan biri. Tanımlanması, Hipokrat’a kadar dayanıyor. Gut kelimesi, Latince “Gutta” kelimesinden türetilmiş…
“Gutta” ne anlama geliyor?
-“Damla” demek. Gut’un eklemlere damla damla düşen bir zehir olduğuna inanılırmış.
Nedir peki bu hastalığın ortaya çıkmasının temel nedeni?
-Kanda ürik asidin artması. Ürik asit kristallerinin, eklem ve dokularda birikmesi. Gut hastalığı, genellikle tek eklemi, en sık da ayak eklemlerini tekrarlayıcı ataklar halinde etkileyen bir hastalık. Çok şiddetli eklem ağrısına yol açıyor.
Peki bu ürik asit yüksekliği, başka hangi hastalıklara sebep oluyor?
-Ürik asit, her insanın kanında belli bir seviyede bulunur. Yaş arttıkça da kandaki düzeyi artar. Sağlıklı bir yaşam için, ürik asidin, kanda belli bir seviyede olması gereklidir. Çünkü antioksidan özelliği olan bir maddedir. Sağlıklı bireylerde kandaki ürik asit seviyesinin, erkeklerde 7mg/dl, kadınlarda 6mg/dl’nin altında olması beklenir. Bu değerlerin üzerinde olması haline “hiperürisemi” yani “ürik asit yüksekliği” denir. Ürik asidin tek başına yüksek olması bir hastalık olduğu anlamına gelmez. Çoğu insanda ürik asit yüksekliği bir hastalığa neden olmaksızın böyle ömür boyu devam eder. Ürik asit yüksekliği, sıklıkla hipertansiyon, şişmanlık, kalp ve damar hastalıkları, diyabet veya insülin direnci, böbrek hastalıkları ile birliktelik gösterir. Bu hastalıklar ile ürik asit yüksekliği arasında her zaman bir nedensellik kurmak mümkün değil. Ancak ürik asit yüksekliği, gut hastalığı dışında böbrek taşı oluşumuna ve damar sertliğine neden olabilir.
ERKEKLERDE 40 YAŞINDAN İTİBAREN GÖRÜLME SIKLIĞI ARTIYOR
Görülme sıklığı konusunda bir şeyler söyleyebilir misiniz?
-Nadir görülüyor diyemeyiz. Aksine sık görülen bir hastalık. 1000 kişide, 1 ila 10 arası görülebiliyor.
Peki hangi yaş grubunu daha çok etkiliyor?
-Erkeklerde, 40 yaşından itibaren ve yaş aldıkça, görülme sıklığı artan bir hastalık. Menopoz öncesi dönemdeki kadınlarda Gut hastalığı görülme ihtimali çok düşük. Kadınlarda genellikle menopoz sonrası ortaya çıkıyor ve yaşla birlikte görülme sıklığı artıyor.
Gerçekten de çok et yiyince Gut mu oluyoruz?
-Gut hastalığı, az evvel söylediğim gibi, kanda ürik asidin yüksek olması ve protein artığı maddenin, kristallerinin eklem veya dokularda birikmesi nedeniyle ortaya çıkar. Ürik asit yüksekliğinin birçok nedeni olabilir. Ya yapımı çok fazla ya böbrekten atlımı az veya her iki durumun bir arada olması ürik asit yüksekliğine sebep olabilir. Evet, proteinden zengin beslenmek ürik asit yapımına ve kan seviyesinin artmasına neden olan faktörlerden. Ama pek çok insan, ürik asit yüksek olmasına rağmen hiçbir sağlık problemi yaşamaz ve gut hastalığı hiçbir zaman ortaya çıkmaz. Yani sadece ürik asit yüksekliğinin olması, hastalığın gelişmesi için yeterli bir faktör değil. Gut hastalığının ortaya çıkmasının en sık nedeni, bu maddenin böbreklerden yeterince atılamaması. Birçok hastada böbrek fonksiyonları normal olmasına karşın ürik asit yeterince böbrekten atılamaz ve Gut hastalığı ortaya çıkar. Yani insanlar et yiyor diye Gut hastası olmaz! Fazla et tüketimi Gut hastalığının temel sebebi değil ama evet, hastalığın gelişimine katkıda bulunabilir. Haftada 3-4 gün et ağırlıklı beslenmenin hiçbir zararı yok.
Peki bir insan GUT olduğunu nasıl anlar? Belirtiler neler?
-Gut hastalığı, sıklıkla akut dediğimiz saatler içinde ortaya çıkar. Tipik bir atak, genellikle sabaha karşı, kişiyi uykudan uyandıran, eklemde şiddetli ağrı, kızarıklık ve şişlik şeklinde yaşanır. Genellikle tek eklemde ve sıklıkla ayak birinci parmakta rastlanır. 1-2 hafta içinde de çoğu hastada, şikayetler, tedaviyle ya da kendiliğinden geçer. Ancak bu hastalığın en önemli özelliklerinden biri; şikayetlerin zaman içinde tekrar etmesidir. Yani Gut hastalığı, “tekrarlayıcı eklem iltihabı”na yol açar. Şayet proteinden zengin abartılı bir beslenme ya da yoğun alkol tüketimi varsa, hastalığın tekrarlama riski katlanarak artar.
Eklemlerimizde bahsettiğiniz rahatsızlıkları hissettiğimizde hangi doktora gitmeliyiz?
-İdeali bir Romatoloji uzmanına başvurmak ancak bu her zaman mümkün olamıyor. Bu durumda bir iç hastalıkları uzmanına ya da hızlıca aile hekimine de başvuru yapılabilir.
“Bu hastalık ataklar yapıyor!” deniliyor. Nedir bu ataklar?
-Gut hastalığının en önemli özelliği tekrarlayıcı olması. Yeni Gut hastalığı tanısı konan hastaların yüzde 60’ında, 6 ay içinde, tekrar atak gelişebiliyor. Atak dediğimiz durum; eklemin kısa bir zaman diliminde şişip kızarması ve şiddetli ağrıya yol açması. Ağrı çok şiddetliyse, ayakkabı giymeye engel olabiliyor. Bazen yorgan dahi değse çok şiddetli ızdıraba neden oluyor. Ortalama bir Gut artriti atağı, 5-15 gün arası sürebiliyor. Hastanın beslenme alışkanlıklarına göre atağın tekrar etme ya da etmeme olasılığı değişebiliyor. Yoğun alkol tüketiliyorsa, çok fazla proteinden zengin yemek tüketiliyorsa, kanda ürik asit seviyesini artıran idrar söktürücü gibi bir ilaç kullanımı varsa, atak gelişme riski artıyor.
VEJETARYENLER DE GUT OLABİLİR!
Peki Gut olmuş vejetaryenler de var mı!
-Elbette! Proteinli her gıdayı tüketmek, Gut hastalığının gelişimine veya alevlenmesine neden olmaz. Protein de zaten sadece et ürünlerinde bulunmaz. Sebzelerde, özellikle baklagillerde de bol protein var. Aşırı alkol tüketmek de gut hastalığının gelişimine katkıda bulunabilir. Yani cevap: Evet, vejetaryenler de Gut hastası olabilir!
OSMANLI PADİŞAHLARINDAN GUT OLANLAR VAR
Et pahalı bir gıda, bu yüzden mi “padişah hastalığı” deniyor?
-Orta çağda aşırı beslenme ve alkol tüketimiyle ilgisinin fark edilmesi üzere “Kralların Hastalığı” olarak adlandırılmış. Krallar, padişahlar, iyi beslendikleri için ve belki de onların hasta olması daha dikkat çekici olduğu için bu şekilde anılabiliyor. Ancak gariban fakir Ahmet Efendi de pekâlâ Gut hastalığına yakalanabilir. Yani Gut hastalığı, zengin fakir dinlemez.
Gerçekten padişahlarımızda görülmüş mü bu hastalık?
-Evet. Tarihte bazı padişahlarımızın Gut hastası olduğunu biliyoruz. Buna et veya deniz ürünü yiyeceklerin fazla tüketilmesinin neden olduğu düşünülmekte.
GUT TEDAVİSİ OLAN BİR HASTALIK TABİİ TEDAVİYİ YARIDA BIRAKMAZSANIZ!
Peki tedavisi olan bir hastalık mı?
-Elbette. Bazı bireylerde de önlenebilir bir hastalık. Bunun için uygulanması kolay bazı tedbirler var. Mesela kilolu bir insanın, kilo vermesi, genel olarak spor ve egzersiz yapılması, aşırı beslenmeden ve aşırı alkol tüketiminden kaçınılması…
Tedavisi varsa, neden bitmiyor Gut vakaları?
-Bunun birkaç sebebi olabilir. 1-Bazı hastalar, sadece atak sırasında hastalıklarını önemsiyorlar. Atak geçtikten sonra, tedaviyi bırakıp eski beslenme alışkanlıklarına geri dönüyorlar. Böyle yapmamak lazım. 2- Tanısı, genellikle kolay bir hastalık olmasına rağmen bazen yanlış tanı konabiliyor veya enfeksiyon hastalıklarıyla karıştırılabiliyor. 3-Tanı alan bazı hastalar, doğru hekime yönlendirilmiyor. Tanı konduktan sonra, biz hekimlerin hastaya, hastalığın sadece eklemleri etkilemediğini, ilerleyen zamanlarda böbrek hastalığı ve çeşitli rahatsızlıklara neden olabildiğini iyi anlatmamız lazım. Bu hastalıkla ilgili farkındalığı artırmak için hem görsel hem de yazılı medyada bilgilendirici sunumlar yapmak gerekiyor.
AMA TEDAVİ EDİLMEZSE BÖBREKLERİ, DAMARLARI HATTA KALBİ ETKİLER
Gut tedavisinde nelere dikkat etmek gerekir?
-Kilo fazla ise vermek lazım. Yiyecek ve içecekler dengeli tüketilmeli, aşırıya kaçılmamalı. Düzenli spor ve egzersiz yapılmalı. Verilen ilaçları, doktorun önerileri doğrultusunda kullanmalı ve periyodik olarak gerekli tetkikleri yaptırmalı. Tedavi edilmezse, böbrekleri, damarları hatta kalbi bile etkiler.
GEÇ OLMASIN GUT OLMASIN KAMPANYASI HASTALIĞIN İYİ ANLAŞILMASINI AMAÇLIYOR
Hastalık konusundaki farkındalık çok önemli anlaşılan. “Geç Olmasın Gut Olmasın” kampanyasıyla neyi amaçlıyorsunuz?
-Yaygın görülen bir hastalık. O nedenle iyi anlaşılması, erken tanınması, erken tedavi ve önlemleriyle, hastalık yükünün azaltılması amaçlanıyor. Çünkü Gut hastalığı, tedavisi olan bir hastalık, yeter ki hakkında bilgi sahibi olalım.
SANAT VE TASARIM BECERİMİ İNSANLARI EĞLENDİRMEK DIŞINDA BİLİNÇLENDİRMEK İÇİN KULLANMAK BİRİLERİNE FAYDA SAĞLAYABİLMEK BEN DE TAMAMLANMIŞLIK HİSSİ YARATIYOR
GUT BENİM AİLEMDE DE VAR OLAN BİR HASTALIK
Onur, şimdi şahane bir şeye daha imzanı atıyorsun… Sanatını, bir “farkındalık kampanyası” için kullanıyorsun. Nasıl gelişti bu? Ve bu teklif geldiğinde tepkin ne oldu?
-Valla, hiç beklemediğim bir anda geldi bu teklif. Ailemde de bu hastalık olduğu için öncelikle şaşırdım. Sanırım her projede olduğu gibi, ‘’bana gelmesinde bir sebep vardır’’ dedim ve heyecanla kolları sıvadım.
ELE GEÇİRDİĞİNDE AĞRILI VE YANGILI BİR İŞKENCEYE DÖNÜŞTÜRÜYOR TÜM HAYATINIZI
Gut hastalığını nasıl tasvir ettin? Senin çizimlerinle nasıl hayat buldu Gut?
-Gut, zor bir hastalık ve ne yazık ki toplum tarafından pek tanınmıyor. O yüzden, öncelikle sinsi yaklaşan, yakaladığında, büyük acı veren bir yaratık olarak tasvir ettim. Sizi bulmasını hiç istemezsiniz. Ele geçirdiğinde ise ağrılı ve yangılı bir işkenceye dönüştürüyor tüm hayatınızı. Kendisini genellikle ayak başparmağı ekleminde belli ettiği için, o bölgeyi ele geçirip işkenceye başlıyor. Patlamayı bekleyen bir yanardağ gibi sinsi, patladığında ise yakıp kavuran ve sönse bile tekrar patlama riski olan bir volkan! Tüm bu fikirleri sembolize eden bir yaratık tasarladım ben de. Umarım herkes korkar ondan ve yakalanmamak için gereken önlemleri alır.
BİRİLERİ, BENİM YARATMAK İSTEDİĞİM ETKİYLE, BU HASTALIK HAKKINDA ARAŞTIRMA YAPAR, DOKTORA GİDİP KONTROLLERİNİ YAPTIRIRSA, BEN AMACIMA ULAŞMIŞ OLACAĞIM
Hayal gücünün ve çizimlerinin, bir hastalığın bilinçlendirme çalışmasında yer alması sana neler hissettiriyor?
-Eğer birileri, benim yaratmak istediğim etkiyle, bu hastalık hakkında araştırma yapar, doktora gidip kontrollerini yaptırırsa, ben amacıma ulaşmış olacağım. Sanat ve tasarım becerimi, insanları eğlendirmek dışında bilinçlendirmek için kullanmak, birilerine fayda sağlayabilmek ben de tamamlanmışlık hissi yaratıyor. Türkiye’de bu şansın bana verilmesi geri dönmemdeki kararımın doğru olduğunu pekiştiriyor. Aynı zamanda, benden bir parçanın böylesine önemli bir projeyle insanlara ulaşması, yaptığım işe olan inancımı daha da arttırıyor.
